Torul Tarihi

Osmanlılar’ın bölgenin fethini tamamlamak amacıyla eski dönemde hizmet etmiş Hıristiyan sipahilerden nasıl yararlandığını açıklamak istersek Trabzon sancağına ait Tapu Tahrir Defterleri’nde bu tür uygulamalara ait kayıtların da bulunduğunu görürüz. Kaynağımız olan1486 tarihli BOAMM 828 fetihten 25 yıl sonrasına ait olduğu için fethi takip eden bir-iki nesillik dönem için bazı ipuçları içermekle beraber burada yer alan kayıtların tamamının değerlendirilmesi daha uzun süreli ve geniş kapsamlı bir çalışma ile mümkündür. Bu çalışmamızda sadece Torul bölgesinin kayıtlarını inceleyerek tüm Trabzon Sancağı’ndaki uygulamaya açıklık getirmeye çalışacağız. Trabzon Sancağı’na ait defterler üzerinde çalışanların fark edeceği gibi Torul, Trabzon’un diğer bölgelerine göre özel bir durum arz etmektedir. Torul’u Trabzon’a bağlı diğer bölgelerden farklı kılan en önemli neden hiç şüphesiz fethi ile ilgilidir. İbn Kemal, Solak-zâde ve Hoca Sadettin Efendi’nin Osmanlı kroniklerinde Torul’un1479 yılında fethedildiği belirtilmektedir. Bu tarih, Trabzon’un fethinden 18 yıl sonrası, elimizdeki en eski tapu Tahrir Defteri olan BOAMM 828 ‘in ise 7 yıl öncesidir. Bu durum 1486 tarihli BOAMM 828’deki kayıtların konumuz bakımından önemini artırdığı gibi bu kayıtlardan ve diğer kaynaklarda yer alan bilgilerden hareketle Osmanlı kroniklerinde yer alan bilgileri de yeniden değerlendirmemize imkan tanımaktadır. Coğrafi Konum : Doğu Karadeniz Bölgesi’nde, Gümüşhane İli’ne bağlı bir ilçe olan Torul, doğuda Gümüşhane Merkez, kuzeyde Trabzon ili Maçka ilçesi ile batıda Kürtün ve Giresun Alurca ilçesi, güney de ise Şiran ilçesi ile çevrilidir. İlçenin topraklarını Nivene Çit Deresi ve Köstere Dereleri ile beslenen, Harşit Çayı sulamaktadır. Torul, akarsu vadileri ile yarılmış dağlık ve engebeli bir arazi yapısına sahiptir. Kuzey kesimini Zigana Dağları, güney kesimini Gümüşhane Dağları, batı kesimini de Giresun Dağlarının uzantıları engebelendirmektedir. Gümüşhane Dağlarının, Giresun il sınırı yakınındaki Abdal Musa tepesi (3.331m.) ilçenin en yüksek noktasıdır. İlçe topraklarındaki Harşit (Doğankent) Çayı Karadeniz’e dökülmektedir. Gavur Dağında buzul sularının toplanması ile oluşan göller bulunmaktadır. Torul ilçesindeki dağlar orman yönünden de son derece zengin olup, kayın, göknar, ladin, sarıçam ağaçları ile kaplıdır. Deniz seviyesinden 950 m. yükseklikteki ilçenin il merkezine uzaklığı 25 km.dir. Yüzölçümü 1.049 km2 dir.