Çayeli Tarihi

Karadeniz Bölgesi’nin Doğu Bölümünde, Rize İline bağlı bir ilçe olan Çayeli, doğusunda Pazar, güneyinde Çamlıhemşin ve İkizdere, batısında Rize Merkez, kuzeyinde de Karadeniz ile çevrilidir. Çayeli kıyı şeridi ve hemen arkasında yükselen denize paralel Doğu Karadeniz Dağları arasında yer almaktadır. Büyük bölümü Doğu Karadeniz Dağlarının yüksek kesimini oluşturan Rize Dağları ile engebelenmiştir. Bu dağların 1.500 m. yüksekliğinde platolar yer alır. Hazende Platosu belli başlı platosudur. Tekfur Tepesi’nden (3.354 m.) kaynaklanan Büyük Dere ilçe topraklarını suladıktan sonra Karadeniz’e dökülür. İl merkezine 18 km. uzaklıktadır. Yüzölçümü 473 km2 olup, toplam nüfusu 56.203’tür. İlçede Karadeniz iklimi hüküm sürmekte olup, her mevsim yağışlıdır. İlçe orman bakımından çok zengin olup, bu ormanlarda kızılağaç, gürgen, meşe, kestane, ladin, köknar ağaçları bulunmaktadır. İlçe ekonomisi tarım, hayvancılık ve balıkçılığa dayalıdır. İlçe ekonomisinin temelini çay üretimi oluşturur. Ekilebilir alanların az oluşundan ötürü tarım üretimi kısıtlıdır. Buna rağmen mısır, yem bitkisi ve fındık üretilir. Kıyı şeridinde meyvecilik, özellikle armut yetiştiriciliği yapılır. Dağ köylerinde büyük ve küçükbaş hayvancılık yapılmaktadır. İlçe, Miletoslu denizciler tarafından kurulmuş (MÖ.650-550) bir koloni yerleşimidir. MÖ.606 yılında bölgeye kısa bir süre de olsa Medler hakim olmuştur. MÖ.547 yılından sonra Anadolu’nun büyük bir bölümü ile birlikte Rize ve çevresi Perslerin yönetimi altına girmiştir. MÖ.334’te Büyük İskender Pers egemenliğine son vermiştir. MÖ.301-MS.117 arasında Perslerin Pont Satraplığının devamı olan Pontus Devleti buraya egemen olmuştur. MÖ.63’te Roma İmparatoru Pompeius’un Pontus Kralı Mithridates’i yenmesinden sonra bölge Roma İmparatorluğu’nun egemenliği altına girmiştir. Romanın ikiye ayrılmasından sonra Rize ve yöresi Bizans topraklarının içerisinde kalmıştır. İstanbul’un Latinler tarafından 1204’te işgal edilmesinden sonra, Alexios Komnenos Gürcülerden de yardım alarak Trabzon’da bağımsız bir Trabzon-Rum Devleti kurmuştur (1204-1461). Bu dönem içerisinde Rize ve çevresi de Trabzon devletinin sınırları içerisinde kalmıştır. Malazgirt Savaşı’ndan (1071) sonra Rize ve çevresi Selçukluların kontrolüne girmişse de daha sonra Trabzon Rum Devleti buraya yeniden hakim olmuştur. Fatih Sultan Mehmet’in 1461’de Trabzon’u ele geçirmesi ile birlikte Osmanlı topraklarına katmıştır. Osmanlı döneminde 1622’de Abaza korsanların saldırısına uğrayarak yağmalanmıştır. XIX.yüzyılda Trabzon vilayetinin Lazistan Sancağının Rize Kazasına bağlı bir nahiye idi. I.Dünya Savaşı sırasında Rus işgaline uğramış, 1918’de de bu işgalden kurtarılmıştır. Cumhuriyet döneminde Merkez ilçeye bağlı bir bucak iken 1944’te ilçe konumuna getirilmiştir.