Gürpınar Tarihi

Doğu Anadolu Bölgesi’nde Van İline bağlı bir ilçe olan Gürpınar, doğusunda Başkale, Saray, Batısında Gevaş ve Çatak, kuzeyinde Van İli, Edremit ve Özalp, güneyinde Hakkari İli ve Beytüşşebap ilçesi ile çevrilidir. Van’ın güneyinde yer alan ilçe toprakları dağlık ve engebeli bir arazi yapısına sahiptir. Türkiye’nin yüzölçümü olarak en büyük ilçelerinden biri olan Gürpınar’ın doğusunda İspiriz (Başkale) Dağları, güneyinde Hakkari Dağları, batısında Vaviran (Mevzi), kuzeyinde de Erek Dağları bulunmaktadır. Hakkari sınırında Gökdağ (3.604 m), orta kesiminde Koçkıran (Kilespiri) Dağı (3.326 m.), Yeltepe (3.250 m.) ve İlçe merkezinin güneydoğusundaki Çat Dağı (3.146 m.) ilçe topraklarındaki diğer engebelerdir.Bu dağların arasında yüksek platolar ile Hoşap (Güzelsu) ve Havasor (Gürpınar) Ovaları bulunmaktadır. Gürpınar ilçesi ve çevresi 3.derece deprem bölgesinde bulunmaktadır. İlçe topraklarını Kilespiri ve İspiriz Dağlarından kaynaklanarak Van Gölü’ne dökülen Hoşap Suyu (Güzelsu) ile Koçkıran Dağının yamaçlarından çıkan Çatak Çayı sulamaktadır. Hoşap Çayı üzerinde kurulan Zernek Sulama Barajı Gürpınar ile birlikte Gevaş ve çevresini de sulamaktadır. Norduz Çayı da ilçedeki bir diğer akarsudur. Ayrıca ilçenin Ykarıkaymaz Mahallesi’ndeki bir kaya dibinden kaynayan Şamran Suyu 80 km.lik bir kanal ile Urartular zamanında kente getirilmiştir. İlçenin kuzey kesiminde Akgöl ile Hoşap Suyu üzerinde de Zernek Baraj Gölü bulunmaktadır. İlçe tarihinin MÖ.IX.ve VII.yüzyıllar arasında Urartular dönemine kadar indiği yöredeki kalıntı ve buluntulardan anlaşılmaktadır. Nitekim Gürpınar’ın kuzeydoğusundaki Çavuştepe Urartu devletinin önemli bir merkezi idi. Urartu Kralı II.Sardur burada bir kent kurmuş ve günümüze ulaşan tabletlerde de buradan Sardurihinili (Sardur) kenti olarak ismi geçmektedir. Ayrıca ilçe toprakları içerisindeki Giyimli ve Norgüh’deki Asur yerleşim alanlarını kazılar ortaya çıkarmıştır. Bu bölgede hakim olan Asur devleti MÖ.VII.yüzyılda Kimmerlerle İskitlerin saldırılarına uğramış, MÖ.VI.yüzyılda Medler yöreye hakim olmuş ve Asur yerleşim alanları ortadan kalkmıştır. Daha sonra yöreye Persler, Büyük İskender’in Persleri yenmesinden sonra Makedonyalılar, ardından Seleukoslar burada hüküm sürmüştür. MÖ.III.yüzyılda Van ve yöresi kısa bir süre Ptolemaiosların eline geçmiş bunu MÖ.129’da Partlar, MÖ.I.yüzyılda Ermeni krallarından Dikran’ın egemenliği izlemiştir. Partlar ile Romalılar arasında Van yöresi zaman zaman el değiştirmiş, MS.III.yüzyılda Romalılar Sasanilerle yöre için savaşmışlardır. Roma’nın ikiye ayrılmasından sonra Bizans yönetiminde kalan yöre VII.yüzyılın ortalarında Arapların eline geçmiştir. IX.yüzyılda Saciler, X.yüzyılda Arap ve Ermeni çekişmelerine sahne olmuştur. Bu çekişmelerin ardından 1021’de Bizanslılar yeniden yöreye hakim olmuş ve Bizans’ın Vaspurakan Theması’nın sınırları içerisinde kalmıştır. Cumhuriyet döneminde 1935’te ilçe konumuna getirilmiştir. İlçe merkezi daha önce bugünkü Kırkgeçit bucak merkezinde bulunuyordu. 1954 yılında daha önce Kasrik, Kığızi ve Hosasor isimleri ile tanınan bugünkü Gürpınar’a taşınmıştır. Gürpınar Belediyesi de 1954 yılında kurulmuştur. Gürpınar ismi de İsmet İnönü tarafından verilmiştir.