Laodikeia Antik Kenti (Denizli)

Yazı Yaz

Kültür-Sanat Yorum Yaz Yazdır Tavsiye Et

20.8.2020 0 yorum 1074 okuma

Laodikeia Antik Kenti (Denizli)
Denizli tarihi ve antik kentler hakkındaki araştırmalarımızın arasında yüzyıllarca toprak altında kalmış tarih benim diye haykıran Laodikeia Antik Kenti öreni etkileyici ve bir okadarda tarih dolu daha yeni gün yüzüne çıkmış bu tarihi kent yaşantının var olduğu zamanlardaki gibi hala ayakta durmakta.Kazı çalışmalarının heyecanla sürdüğü ören yerinde pek araştırma fırsatımız olmadı fakat buradaki izlerin görseli bile bizi yapıldığı tarihe kadar götürmüştür.
Laodikeia Antik Kenti, Denizli İli’nin 6 km. kuzeyinde yer almaktadır. Helenistik kent, M.Ö. 3. yy.’ın ortalarında Seleukos Kralı II. Antiokhos tarafından karısı Laodike adına kurulmuştur.

M.Ö. 130/129 yılında ise bölge tamamen Roma’ya (önce Cumhuriyet, sonra İmparatorluk) bağlanmıştır. Hıristiyanlığın ilk 7 kilisesinden birine sahip olan kent, Erken Bizans Dönemi’nde metropollük seviyesinde dini bir merkez haline gelmiştir.

Laodikeia’da yapılan kazı çalışmaları, Erken Kalkolitik Dönem (Bakır Çağı, M.Ö. 5500’den M.S. 7. yy.’a kadar kesintisiz yerleşimlerin varlığını ortaya koymuştur.

Laodikeia, önemli arkeolojik kalıntılara sahiptir. Yaklaşık 5 kilometrekarelik alana yayılan Laodikeia’nın önemli ve günümüze kadar gelebilen yapıları içinde; Anadolu’nun en büyük stadyumu (ölçüleri 285x70 m.), 2 tiyatrosu, 4 hamam kompleksi, 5 agorası, 5 nymphaeumu, 2 anıtsal giriş kapısı, Bouleuterionu, tapınakları, Peristylli evleri, Latrina, kiliseleri ve anıtsal caddeleri sayılabilir. Kentin dört tarafını ise nekropol alanları çevirir.
Laodikeia, Hıristiyanlık dünyası için çok önemlidir. Çünkü kent M.S. 4. yy.’dan itibaren Kutsal Hac Merkezi olma gibi dinsel bir özelliğe sahip olmuştur. Bu nedenle İncil’de adı geçen ve Laodikeia Kilisesi adına vahiy gönderilen bir kentte Laodikeia Kilisesi’nin ortaya çıkarılması, bu kutsallığı bir kat daha artırmaktadır.
Kilise, Büyük Constantinus zamanında (M.S. 306-337), Hıristiyanlığın M.S. 313 yılında Milano Fermanı ile serbest olmasıyla birlikte yapılmıştır. Bu yönüyle Hıristiyanlık dünyasının en eski ve en önemli kutsal yapılarından biri olma özelliğini korumaktadır ve bu nedenle yapı bir hac kilisesidir.

Laodikeia Konsili (M.S. 343-381)
M.S. 313 yılında Milano Fermanı ile Hıristiyanlığın özgürce yaşanması kararlaştırılınca İncil’in yorumlanması, ibadet ve kilise nizamının belirlendiği konsil ve toplantıların yapılması gibi eylemler ortaya çıkmıştır. M.S. 325 yılında I. İznik Konsili’nin toplanmasıyla başlayan bu süreç içerisinde Laodikeia’da kesin tarihi belli olmamakla beraber 341-381 tarihleri arasında yapıldığı bilinen bölgesel, fakat Hıristiyanlık için belirleyici kararların alındığı önemli bir konsil toplanmıştır. 12. yüzyılda yaşanmış Bizanslı yazarlar Zonaras ve Balsamon‘a göre Asia Eyaleti’nin birçok bölgesinden kilise babaları bu toplantıda bir araya gelmiştir. Yapılan toplantıda Hıristiyanlık alemini etkileyen ve aynı zamanda Ekümenik, yani tüm kiliselerce evrensel kabul gören konsiller belirleyici bir rol oynayan toplam 60 kanun kararlaştırılıp kaleme alınmıştır.
Kanunlardan Bazıları
• Ruhban sınıfından bir kimse tefecilik ve faizcilik yapamaz.
• Sapkınlıklarına (heretiklik) devam ettikleri sürece sapkın sayılanların (heretikler) Tanrı’nın Evi’ne girmesine izin verilmez.
• Ambon kürsüsüne çıkıp bir kitaptan ilahı okuyan kanonik şarkıcılar haricinde hiç kimse kilisede şarkı söyleyemez.
• İnciller, diğer kutsal yazılarla birlikte Şubat (Cumartesi) günü okunacaktır.
• İlahi ve Kutsal Kitap okuyucuları orarion denilen atkıyı giyemez.
• Altara kadınlar yaklaşamaz.
Kilisenin mimari özellikleri ve Kalıntıları
Bema – Templon
Doğuda sema, ana apsis ve apsisin iki yanında pastophorion hücreleri yer almaktadır. Zemini naos zemininden 0,35m yüksek yapın bema, 5.60 x 8.00 metre ölçülerinde kuzey-güney yönünde dikdörtgen planlıdır ve in situ balustradlar ile ele geçirilen parçalardan anlaşıldığı üzere, önü parapetlerle sınırlandırılarak templon oluşturulmuştur. Yüzeyi, iki kademeli eşkenar dörtgen çerçevenin merkezine yerleştirilen haç motifi ile bezeli olan mermer levhalar kenetlerle balustradlara bağlanmış, kare biçimli balustradların topuzları üzerine, kompozit başlıklı ince sütunlarda oturtularak üzerlerine arşitrav yerleştirilmiştir.
Bema Bizans kilisesi plan çizimi
Synthronon
Bemadan geçilerek ulaşılan ana apsis 8.70 metre çapında, 4.30 metre derinliğinde yarım daire planlıdır. İçinde çay taşı, moloz traverten ve tuğla ile örülerek mermer plakalarla kaplanmış olan 3 basamaklı synthronon bulunmaktadır.
Synthrononun günümüze ulaşan kalıntıları
Pastophorion
Apsisin iki yanındaki pastophorion hücreleri kuzey-güney doğrultusunda dikdörtgen planlı olup yaklaşık 24 metrekare büyüklüğündedir. Hücreler kapalı birer mekan halinde değil, yan neflerin devamı şeklinde düzenlenmiştir. Fakat, zeminleri 20cm daha yüksek yapılarak yan neflerden ayrılmış ve işlevleri vurgulanmıştır. Açık mekan şeklinde düzenlenmiş olmalarından dolayı hücrelere doğrudan erişimi engellemek amacıyla kuzey ve güney neflerde, doğudaki ilk payeler ile payelerin hizasında duvar önüne yerleştirilmiş aslan ayaklı mermer sövelere sahip küçük geçişler yapılmıştır. Naos tabanı üzerine yıkılmış halde ortaya çıkarılan bu söveler, günümüzde belirlenen orijinal yerlerinde bulunmaktadır.
Aslan ayaklı mermer söveler
Ambon
Orta nefte, eksende, bemanın yaklaşık 5 metre batısında ambon yer almaktadır. Hıristiyanlıkta ambon kelimesinin ilk kez Laodikeia Konsili’nde kullanıldığı düşünüldüğünde, bu orijinal ambonun önemi daha da artmaktadır. Günümüze; süpürgelik, kaide, iki yandan merdiven basamaklarından bir kısmı, korkuluk ve platforma ait bazı parçalar ulaşmıştır. Ambon mermerden yapılmıştır ve 5.80 metre uzunluğundaki profilli süpürgelik en altta olmak üzere, üst kısımda yüzeyi dil motifleriyle bezenmiş olan kaide bölümü vardır.
Ambon orijinal hali
Ambonun basamaklı bölümü traverten blok ve tuğlalarla örülerek üzeri mermerlerle kaplanmış olup doğuda 3, batıda 2 basamaklıdır.
Ambonun basamaklı bölümü
Naos
Naos 29.60 x 34.50 metre ölçülerinde kareye yakın dikdörtgen planlıdır ve 915 metrekarelik bir alanı kaplamaktadır. Naos içinde 10 adet ayak, prothesis ve diakonikon mekanları, ambon kürsüsü, doğuda ise sema ve synthrononlu apsis yer alır. Orta nef (8.50m), yan neflere (5.80m) göre daha yüksek ve geniş tutulmuş olup nef ayrımı iki sıralı yerleştirilmiş enine dikdörtgen biçimli üçer adet serbest ayak ve batı duvarı ile doğuda apsis duvarı önünde bulanan ikişer adet olan duvar ayaklarıyla sağlanmıştır. Bu ayaklar kemeleri, kemerler de ahşap çatıyı taşımaktadır. Ayaklar arasında yer alan parapet geçki bölümleri, üç nefin en az bazı bölümlerde olmak üzere parpetlerle kapatıldığını göstermektedir. Cemaat ise kilise içinde seremoni ve vaazları bu dönemde ayakta dinlemekteydi. Kuzey nefte parapetle ayrılan bölümde de kadınların toplandığı düşünülmektedir.
Naos
Kazı çalışmaları sonucunda, 7. yüzyılın başındaki depremde kaideleri hariç, naos tabanına yıkılmış olan ayaklara ait bloklar tamamen açığa çıkarılmıştır. Ortalama 2.10 x 1.90 metre ölçülerine sahip ayakların yüksekliklerinin, ele geçirilen bloklardan yola çıkarak yaklaşık 4 metrenin biraz üstünde olduğu, apsis önündeki duvar ayaklarının diğer ayaklara göre daha yüksek yapıldığı ve en üstteki taç blokları üzerine tuğla kemerlerin oturtulduğu anlaşılmıştır. Ayrıca, üzerinde aplike haçlara ait yuvaların bulunduğu apsisin önündeki duvar ayaklarının devşirme mermer, geriye kalanların ise yine devşirme traverten bloklardan örüldüğü görülmektedir.
Naos batı duvarının kuzey kesiminde yer alan freskler bulunmaktadır. Orta boy traverten bloklardan oluşturulan duvarın uzunluğu 3.20 metredir. Bu duvarın 1.10 metre yüksekliğinde korunabilmiş bölümü fresklerle bezenmiştir. Postament kaideli sütunlarda ve dikdörtgen panellerden oluşan freskte beyaz, kırmızı ve siyah renkli boyalar kullanılmıştır. Betimlemede postament kaideli sütun önde, dikdörtgen panolar ise arkada gösterilmiştir. Duvarı eşit olarak bölen 3 sütun ve iki panelden oluşan freskte, merkezde yer alan sütun, köşedekilere oranla daha iyi korunmuştur. Bu sütuna ait alt bölüm ile postamentli kaide korunmuş fakat güney köşedeki sütunun yalnızca kaidesi, kuzey köşedeki sütunun ise kaidenin torus profiline ait uç kısmı görülebilmektedir.
Kuzey ve Güney Nef Mozaikleri
Kuzey Nef Mozaikleri
Kuzey Nef Mozaikleri Güney Nef’e göre daha fazla tahrip olmuştur. Bunun en büyük nedenlerinden birisi, Kuzey Nef’in batı kısmında kilisenin inşası için kireç ve harç hazırlama çukurlarının açılmasıdır. Bu nedenle zeminin daha yumuşak olmasından dolayı alan daha fazla tahribata maruz kalmıştır. Özellikle bu bölümde kentte yaşanan depremler sonuncunda fakirleşmesi ve bunun sonucu olarak mozaiklerin batı bölümünün üstünün tamiratlar sırasında tuğla taban döşemeleri ile onarılmıştır. Ayrıca bu bölümde kilisenin özgün olarak tasarlanması sonucunda alanda daha önce var olan ve inşaat sırasında kaldırılan yapıların duvar izleriyle taban mermer kaplamalarını görmek mümkündür. Diğer taraftan ayaklar arasında tuğla kemerlerin olduğu ve depreme bağlı olarak kemerlerin yıkılması sonucunda tabanlarda tespit edilen kalıntılardan bunların mozaik kaplama olduğu anlaşılmıştır.
Kuzey Nef mozaiklerinde ağırlıklı olarak iç içe dairelerden oluşan geometrik ve örgü süslemeleri hakim olup, bunların kenar bordürlerinde sarmaşık yapraklar, palet ve akanthuslardan oluşan bitkisel süslemeler yer alır.
Kuzey Nef Mozaikleri Kuzey Nef Mozaikleri
Güney Nef Mozaikleri
Kuzey Nef ve Güney Nef olmak üzere iki nef toplamda 352 metrekarelik bir mozaik döşemeye sahiptir. Mozaik döşeme siyah, beyaz, sarı, açık kırmızı, koyu kırmızı, açık ve koyu mavi taş tesseralardan oluşmaktadır. Ölçü olarak birbirinden farklı panolara ayrılmış olan mozaik döşemede kıvrımlı hatlara panolara ayrılmış olan mozaik döşemede kıvrımlı hatlara sahip bitkisel süslemeler opus vermiculatum, geometrik süslemeler ise opus tessellatum tekniği ile yapılmıştır.
Mozaik üzerinde izlenebilen bazı motifler; beyaz, sarı, pembe, kırmızı daire içinde siyah haç ve haçın karşılıklı iki ucu lale-Şaron gülü şeklinde gösterilmiştir. Bunun yanında haç, gamalı haç ve kum saati, inci-payet dizisi, sarmaşıklar, kalpler, açılmış kutsal kitap tepsisi, lale, giyoş, tek merkeze bağlı dörtlü yapraklar ve iki yanında pelta kalkan-palmiye ve çarkıfelek motifleri gibi farklı anlamlar taşıyan süslemelerdir.
Bunu Biliyor Muydunuz?
İki pano ortasında haç içinde mozaikleri yapan Protodiakon Polykarpos ve Diakon Alexandros‘un ismi okunmaktadır.
Bazı motifler:
• Üç Kalp: Tevrat’da üç kalp ile ilgili bir metin vardır. Burada yüreğin sünneti ve vaftiz ayini görülmektedir. Eski Ahit ile Yeni Ahit, yani Tevrat ile İncil birleştirilmesi olayı Tevrat’da Üç Kalp olarak geçmiştir. Aynı zamanda Baba, Oğul ve Kutsal Ruhu (teslis) da ifade etmektedir.
• İki Kalp: Kalbin (ruhsal) sünneti ile fiziksel sünneti ifade eder. Ruhsal sünnet, vaftiz ile eşittir. Dolayısıyla, bu ikili figür vaftize vurgu yapmaktadır. Aynı zamanda İsa-Meryem veya Baba-Oğul ikilisine de gönderme yapılmış olabileceği düşünülüyor.
• Komünyon Masası: Tanrı’nın sofrasının etrafında toplanılması ve herkesin o masadan beslenmesini anlatır. Masada 11 kişi vardır ve Mesih Tanrı’nın yanına alınmıştır. Yehuda’nın ihanetinden sonra 12 elçi sayılmamıştır, kilise mimarisinde de apsis ve apsidiollerin toplamında 11 sayısı vurgulanmıştır. İlerleyen dönemlerde, semboller balık figürlerine dönüşmüş ve İstanbul Ayasofya’da olduğu gibi balıkların toplanıp masadan beslendiği çizimler yapılır.
• Masa Etrafındaki Yedili Sembol: Yedi sayısı Şabat sayısını temsil eden kutsal bir sayıdır. 7. günde Tanrı yaratma işlemini durdurmuştur.

Vaftizhane
Laodikeia Kilisesi’nin kuzeydoğu kösesine yerleştirilmiş olan vaftizhaneye giriş hem naostan, hem de kuzey yönde naosa paralel yapılan koridor vasıtasıyla sağlanmıştır. Vaftiz odasının giriş kapısının iki yanında ritüelle ilgili objelerin konulduğu düşünülen birer adet niş bulunur. Vaftizhane 30,25 metrekare ölçülerine sahiptir ve kare planlıdır. Köşelerinde birer adet kaideli sütun yer almaktadır.

Vaftizhanenin tabanı farklı renkte sekizgen, dörtgen, üçgen gibi değişik formdaki mermerlerden oluşturulan opus sectile döşemeye sahiptir. Mekan iç duvarlarının tamamen mermer plakalarla kaplı olduğu, harç izlerinden, kenet kalıntılarından ve orijinal yerinde korunan kaplama örneklerinden anlaşılmaktadır.
Vaftizhanenin kuzey bölümünde depremin izlerini gösteren doğu-batı doğrultulu derin çatlaklar aynı zamanda taban üzerinde de izlenebilmektedir.

Vaftizhanenin içerisinde merkez aks üzerinde haç planlı tabana oyularak yapılan bir vaftiz havuzu yer alır. Vaftiz havuzunun doğu-batı yönünde uzunluğu 3.60 metre, kuzey-güney yönünde ise 3.20 metredir. Havuz iç çapı 1.45 metre, havuz derinliği ise 1 metredir. Tuğla örülü üzerine mermer kaplama inşa edilen havuza, doğuda ve batıda 0.30 metre yüksekliğe sahip 3 basamaklı merdivenle inilir. Vaftiz havuzunun planı aynı zamanda bema parapeti çerçevesi üzerine de kazınmıştır. Vaftiz havuzuda vaftiz edilecek kişi batıdan basamaklı merdivenden girmekte ve doğudaki merdivenden çıkmaktaydı. Bu seremoni sırasında doğu uçta papaz, güney ve kuzey haç kolu içinde ise birer din görevlisi yer almaktaydı. Laodikeia Kilisesi’nin vaftiz havuzu en erken örneklerden biri olması bakımından, başlangıçta Hristiyan olmak isteyenlerin ve olanların nasıl bir seremoniden geçtiklerini göstermek yönünden çok önemlidir.
Vaftiz Havuzu
Nartheks Odası
Son olarak, kilisenin batısında bulunan kapalı nartheks mekanı dikdörtgen planlıdır. Batı cephesi, olasılıkla 7. yüzyılın başında yaşanan İmparator Focas Dönemi (602-610) depreminde, iki yandaki küçük duvar parçaları dışında tamamıyla ”Tapınak Doğu Sokak” tabanı üzerine yıkılmış halde ortaya çıkarılmıştır. Duvar, orijinal yıkıldığı haliyle harç analizleri yapılıp tek tek taş ve tuğlaları temizlenerek ayağa kaldırılmıştır. Profilli söve ve lentoya sahip olan iki dış kapıdan güneydeki, Hıristiyan cemaatinin kiliseye girişi için kulanılmışken, kuzeydeki daha çok henüz Hıristiyanlığa kabul edilmemiş kişilerin vaftizhaneye ulaşımını sağlamak üzere planlanmıştır. Nartheksin 1.50 metre genişliğindeki pencereleri tuğlayla örülmüş yarım daire kemerlidir.

Nartheksin doğu duvarında yer alan kapılar kilisenin naos bölümüne açılmaktadır. Ana kapının iki yanında duvarda su sistemlerinin olduğunu gösteren pişmiş toprak borular ve tabanda sığ su teknesi vardır. Nartheks bölümüne gelen atık sular, zemin altındaki kanal ile tahliye edilmiştir. Güneydeki kapının güney yanında iki, kuzey yanında da bir çeşme bulunmaktadır. Çeşmeye su getiren ve kullanılan suyun atılmasını sağlayan künkler, kuzey duvardaki apsidiol altından geçirilerek, dışarıyla bağlantısı sağlanmıştır.
Pişmiş Topraktan Su Boruları
Kaynakça;

• Gezi Notları.
• Şimşek, Celal, “2010 Yılı Laodikeia Kazıları”, 33. KST 3 (23-28 Mayıs 2011 Malatya), 2012, 569-601.
• Kültür Varlıkları ve Müzeler Müdürlüğü: Laodikeia Antik Kenti (Denizli).

Yazı: Tekin Gün
Tarih: Ekim 2019

			1074
Yer	Kültür-Sanat 20.8.2020	0 kişi beğendi 0 kişi beğenmedi
Etiket	#laodikeiaantikkenti(denizli)
Kaynak

Yorum yapabilmek için Üye Olun veya Giriş yapın

Tekin Gün
adlı kullanıcının diğer yazıları

	Avrupa Hun İmparatorluğu-Kurucu Balamir:375,4
	Tekin Gün 622 okuma

	Ak Hun İmparatorluğu / Kurucu-Toraman Akhsunv
	Tekin Gün 932 okuma

	Batı Hun İmparatorluğu-Kurucu , Panu,M.S. 48
	Tekin Gün 828 okuma

	Göktürk İmparatorluğu / 552 -743 Kurucusu: Bu
	Tekin Gün 825 okuma

	Büyük Hun İmparatorluğu M.Ö. 204 - M.S. 216.
	Tekin Gün 1134 okuma

	Avar İmparatorluğu / Bayan Kağan.M.S. 565 -
	Tekin Gün 1493 okuma

	Hazar İmparatorluğu / Hakan Yusuf-M.S. 651 -
	Tekin Gün 648 okuma

	Diyonsos Evi-Nysa Antik Kent / Aydın
	Tekin Gün 620 okuma

	Uygur Devleti / Kutluğ Bilge Kül - Kağan.M.S.
	Tekin Gün 1369 okuma

	Xanthos - Antalya
	Tekin Gün 1157 okuma

	Karahanlılar Devleti / Satuk Buğra Han. (Bilg
	Tekin Gün 1337 okuma

	Gazneliler Devleti / Sultan Alp Tegin-M.S. 96
	Tekin Gün 1258 okuma

	St Hilarion Kalesi/Girne
	Tekin Gün 1358 okuma

	Büyük Selçuklu Devleti / Kurucusu: Selçuk Bey
	Tekin Gün 1717 okuma

	Harzemşahlar Devleti / Anuş Tegin-1097-1231
	Tekin Gün 1356 okuma

	Birşeyler yaz


Adınız :
Gidecek E-posta :


Adınız :
Rapor nedeni :

Adana	Bitlis	Giresun	Kırşehir	Sakarya
Adıyaman	Bolu	Gümüşhane	Kilis	Samsun
Afyonkarahisar	Burdur	Hakkari	Kocaeli	Siirt
Ağrı	Bursa	Hatay	Konya	Sinop
Aksaray	Çanakkale	Iğdır	Kütahya	Sivas
Amasya	Çankırı	Isparta	Malatya	Şanlıurfa
Ankara	Çorum	İstanbul	Manisa	Şırnak
Antalya	Denizli	İzmir	Mardin	Tekirdağ
Ardahan	Diyarbakır	Kahramanmaraş	Mersin	Tokat
Artvin	Düzce	Karabük	Muğla	Trabzon
Aydın	Edirne	Karaman	Muş	Tunceli
Balıkesir	Elazığ	Kars	Nevşehir	Uşak
Bartın	Erzincan	Kastamonu	Niğde	Van
Batman	Erzurum	Kayseri	Ordu	Yalova
Bayburt	Eskişehir	Kırıkkale	Osmaniye	Yozgat
Bilecik	Gaziantep	Kırklareli	Rize	Zonguldak
Bingöl

Laodikeia Antik Kenti (Denizli)

Paylaşımlarda Bulunun

Türkiye'nin Şehirleri