Ebu'l-Hüseyn El-Basri

Yazı Yaz

Dini Konular Yorum Yaz Yazdır Tavsiye Et

12.4.2013 0 yorum 2275 okuma

Yazan: Ali Duman
Tam Adı:
Basra Mu'tezilesinin önde gelen şahsiyetlerinden olan Ebu'l-Hüseyn'in tam adı Ebu'l-Hüseyn Muhammed b. Ali b. Tayyib el-Basri el-Mu'tezili'dir.

Hayatı:
Doğum tarihi tam olarak bilinmeyen Ebu'l-Hüseyn el-Basri'nin, Basra'da doğmasının dışında hayatı hakkındaki bilgiler oldukça sınırlıdır. Muhammed Hamidullah, el-Basri'nin eserlerindei Arapça üslubundan hareketle onun bir Arap olmayıp, İranlı olabileceğini ileri sürmüştür.

Bu kısıtlı bilgilerden eğitim hayatının Bağdat'ta geçtiği ve ilmi hayatını da yine bu şehirde devam ettirdiği anlaşılmaktadır. Mu'tezile mezhebinin önde gelen şahsiyetlerinden biri kabul edilen el-Basri, hayatı boyunca mezhebini savunmuş, Mu'tezili düşünce ile felsefeyi meczederek bir çığır açmak istemiştir. Onun son derece güzel bir hatip ve sağlam argümanlara sahip bir münazaracı, yetkin bir üstad olduğunu kaynaklardan anlamaktayız. Kaynaklar Ebu'l-Hüseyin'in tek bir taneden başka hadis bilmediğini nakletmektedir.
Her ne kadar bazı kaynaklar kadılık yaptığına dair iddialar ileri sürse de, kanıtlanmış değildir. Din bilimleri yanında, felsefe ve bilhassa Kelam ve Usul-ı Fıkh alanında yetkinlik kazanmış bir alim olan Ebu'l-Hüseyn el-Basri, 436'da Bağdat'ta vefat etmiştir.

Hocaları:
Ebu'l-Hüseyn el-Basri'nin en önde gelen hocası, aynı zamanda Basra Mu'tezilesinin üstadı kabul edilen Kadi Abdülcebbar'dır. Felsefe ve tabi ilimleri Asbağ b. Muhammed b. es-Semh el-Gırnati ve Aristo'dan yaptığı tercümelerle tanınan Yahya b. Adi'den okuduğu kaynaklarda yer almaktadır. Ayrıca, muhaddisler arasında çok tanınmayan Tahir b. Lebüe'den bir müddet hadis okuduğu nakledilir.

Öğrencileri:
Basra Mu'tezilesinden olmasına karşın Bağdat'ta ilim faaliyetlerini yürüten Ebu'l-Hüseyn el-Basri'nin pek çok talebe yetiştirdiği bilinmektedir. Bunlar arasında Mahmud b. Muhammed el-Melahimi, Ebu Ali Muhammed b. Ahmed b. Velid el-Kerhi, Ebu Tahir Abdülhamid b. Muhammed el-Buhari, Ebu Said es-Semman, Ebu Muhammed el-Hasan b. Ahmed b. Mütenevviyye, Ebu Amr el-Kaşani, Ali et-Talikani, Ebu Muhammed ez-Za'ferani sayılabilir.

Eserleri:
Ebu'l-Hüseyn el-Basri Kelam ve usul alanında otorite olan bir isimdir. Kelam, Felsefe ve Usul alanlarında pek çok eserler vermşi olan Ebu'l-Hüseyn el-Basri'nin eserlerinden bir kısmı günümüze kadar ulaşmamıştır. Biz onun fakih kimliğini esas aldığımız için diğer eserlerinden sarf-ı nazar ederek usul ve fıkha ilişkin olarak yazdığı eserlerini tanıtmaka yetineceğiz.
Hiç şüphesiz en önemli eseri Fıkıh Usulü konusunda kaleme aldığı el-Mu'temed fi Usuli'l-Fıkh'tır. Mütekellimin metodu üzere yazılmış ilk eser olma niteliği taşıyan el-Mu'temed bugün matbu olarak mevcuttur. Her ne kadar kimileri tarafıdan Kadi Abdülcebbar'ın el-Umed'inin şerhi ya da ihtisarı olduğu söylense de, el-Mu'temedin, bağımsız bir fıkıh usulü kitabı olduğu görüşü daha doğru gözükmektedir. el-Basri bu eserinde usule ait olmayan konulara girmemiş, usulün bütün temel konularını işlemeye gayret etmiştir.
Mu'temed'e ek olarak kaleme aldığı Ziyadatü'l-Mu'temed de onun önemli çalışmalarından biridir. Emir, nehy ve neshe dair bazı konuların ele alındığı bu çalışması bir risale boyutundadır.
Kitabü'l-Kıyasi'ş-Şer'i adlı eseri, usulün en önemli konularından Kıyasın incelendiği değerli bir çalışmadır.
Usulle ilgili bir diğer önemli çalışması da hocası Kadı Abdülcebbar'ın el-Umed adlı eserine yazdığı Şerhu'l-Umed'dir.

Fıkıhçılığı:
Hamidullah, el-Basri'nin, tüm islami meselelerde ve itikadi konularda olduğu kadar, fıkhi konularda da fikirlerini açıkça beyan edebilen bir müçtehit derecesinde olduğunu söyler.
Ebu'l-Hüseyn el-Basri'nin fakihliği ile ilgili en temel bilgileri onun el-Mu'temed adlı eserinden istinbat etmemiz mümkündür. Nitekim Ebü’l-Hüseyin el-Basrî, el-Mu‘temed adlı eserinin giris bölümünde, fıkıh, usûl ve usûlü’l-fıkh terimlerini, fıkıh ile usûlü’l-fıkhın iliskilerini çözümlemeye çalısır. Anlatım tekniği açısından soru-cevap (diyalog) yöntemini kullanır. Açıklamalarını sözlük ve fukahâ örfü çerçevesinde yapar. Söz gelimi el-Basri fıkhı: "şer'i bir takım hükümlerle ilgili bilgilerin bütünü" şeklinde tanımlar. Usulü de: "Usul-ı fıkh, sözlükteki anlamına göre, tevhid, adalet ve fıkhın delilleri gibi, fıkhın kendilerinden türediği şeyleri anlatır. Fukaha örfünde ise, genel biçimde fıkıh yöntemlerini / turuku'l-fıkh, onlarla istidlal biçimlerini ve istidlal biçimine bağlı şeyleri incelemektir" şeklinde tanımlar.
Ebu'l-Hüseyn el-Basri'nin, hadisler ve bilhassa ahad haber konusunda oldukça temkinli bir tutum izlediğini el-Mu'temed adlı eserinde görmekteyiz. el-Mu'temed'de o, önce nakleden ve işiten açısından haberin kısımlarını verdikten sonra,ahad haberin haberler içerisindeki yerini tartışır. Ahad haberi "kendisiyle amel edilen" ve "sadece bilgi planında kalan" olmak üzere ikiye ayırdıktan sonra, Hz. Peygambere izafeten nakledilen ahad haberlerin tamamının yalan olamayacağı gibi doğru olamayacağını da söyler. Ahad haberlerdeki çeşitli illetleri açıklayarak ahad haberin zann ifade ettiğini, kesin bilgi ifade etmediğini dile getirir. Buna rağmen zann ifade eden ahad haberle amel edilebileceği görüşünü savunur.
Ahad haberle amelde, akla aykırı olmamak, Kur'an'da vaz edilmiş bir hükmü ortadan kaldırmamak, Kur'an'ın umumi hükümlerini tahsis etmemek, kıyasa aykırı olmamak, umumu'l-belvaya aykırı olmamak, Hz. Peygamberin uygulamalarıyla çelişmemek, lafız veya mana ile rivayet edilmiş olmak gibi çeşitli kriterler belirleyen Ebu'l-Hüseyn el-Basri, bu kriterlerle neredeyse Ebu Hanife'nin ahad haberle amel etme kriterlerine çok yaklaşmış durumdadır.

Kaynaklar
Ahmed b. Yahya b. el-Murtaza, Kitabu Tabakatü'l-Mu'tezile, Daru Metebetu'l-Hayat, Beyrut, ts., 118-119
Muhammed Hamidullah, "Mu'tezile Fıkıh Usulü ve el-Basri'nin el-Mu'temed Adlı Eseri", Bilimname IV, 2004/1, 81-105
Vecdi Akyüz, "Ebu'l-Hüseyn el-Basri'nin elMu'temed Adlı Eserinde Yer Alan Fıkıh Tarifi ve Onun Güncelleştirilmesi", İslam Fıkhını Nasıl Anlamalıyız Sempozyum, Kurav yay., Bursa, 2006, 27-31.
Abdullah Kahraman, "Mu'tezili Usulcü Ebu'l-Hüseyn el-Basri'ye Göre Bilgi Kaynağı ve Delil Olarak Ahad Haber", Marife, Yıl:3, S.3, Kış, 2003, 163-184

			2275
Yer	Dini Konular 12.4.2013	0 kişi beğendi 0 kişi beğenmedi
Etiket	---
Kaynak	http://islamhukukusayfasi.blogspot.com/2013/01/fakihlerimizi-tanyalm-3-ebul-hseyn-el.html

Yorum yapabilmek için Üye Olun veya Giriş yapın

İslam Hukuku
adlı kullanıcının diğer yazıları

	Ey Oğul!
	İlim İrfan 1202 okuma

	Ne Kadar Büyüksün Ya Ebubekir!
	Myname isno 1103 okuma

	Hadisi Serif - Buhari 5110
	İlim İrfan 989 okuma

	Akıl
	İlim İrfan 1069 okuma

	Bu Sözler Küfre Götürür!
	İlim İrfan 1016 okuma

	Kibirden Nasıl Kurtuluruz?
	İlim İrfan 1120 okuma

	İnsan
	Tayyar Ceyhan 2221 okuma

	İbadetlerimizden Neden Zevk Alamıyoruz?
	İlim İrfan 1001 okuma

	Güneş’e Bakarak Kıble Tayini Nasıl Yapılır?
	Son Osmanlı 1481 okuma

	Sizi Cehenneme Sürükleyen Nedir?
	İlim İrfan 1219 okuma

	Ben Onu Dimdik Bir Yokuşa Sardıracağım."
	Mustafa Akar 1095 okuma

	Küçük Felaketler
	Çağdaş Yavaş 1252 okuma

	Nasıl Dua Etmeliyiz?
	Myname isno 1132 okuma

	11 Ay Oruç Terbiyesi
	Çağdaş Yavaş 1046 okuma

	Sadece Cuma Değil Her Gün Namaz
	Çağdaş Yavaş 1091 okuma

	Birşeyler yaz


Adınız :
Gidecek E-posta :


Adınız :
Rapor nedeni :

Adana	Bitlis	Giresun	Kırşehir	Sakarya
Adıyaman	Bolu	Gümüşhane	Kilis	Samsun
Afyonkarahisar	Burdur	Hakkari	Kocaeli	Siirt
Ağrı	Bursa	Hatay	Konya	Sinop
Aksaray	Çanakkale	Iğdır	Kütahya	Sivas
Amasya	Çankırı	Isparta	Malatya	Şanlıurfa
Ankara	Çorum	İstanbul	Manisa	Şırnak
Antalya	Denizli	İzmir	Mardin	Tekirdağ
Ardahan	Diyarbakır	Kahramanmaraş	Mersin	Tokat
Artvin	Düzce	Karabük	Muğla	Trabzon
Aydın	Edirne	Karaman	Muş	Tunceli
Balıkesir	Elazığ	Kars	Nevşehir	Uşak
Bartın	Erzincan	Kastamonu	Niğde	Van
Batman	Erzurum	Kayseri	Ordu	Yalova
Bayburt	Eskişehir	Kırıkkale	Osmaniye	Yozgat
Bilecik	Gaziantep	Kırklareli	Rize	Zonguldak
Bingöl

Ebu'l-Hüseyn El-Basri

Paylaşımlarda Bulunun

Türkiye'nin Şehirleri