Resimler
Videolar
Haberler
Yazılar
Replik Düplik
Kuruluşlar
Benim Dünyam
Kayıt Ol
Oturum Aç
İslam’Da Yönetim Ve Siyasetle İlgili Kavramlar
Yazı Yaz
664
4607
Dini Konular
Yorum Yaz
Yazdır
Tavsiye Et
12.4.2013
0 yorum
2418
okuma
Yrd. Doç. Dr. Ali Duman
21.03.2011
Arapça Devlet kelimesinin, bugünkü terimleştiği anlamda bir manaya geliş sürecine dikkat ettiğimizde siyasal iktidarın elden ele dolaşması şeklinde değerlendirilmesinin daha doğru olacağı söylenebilir. Bu bakımdan İslam’da siyasal iktidar kavramının ne olduğu hususu aydınlatılmalıdır. Bu konuya devletin unsurları kısmında temas edeceğimiz için şimdilik girmiyoruz.
İslam literatürü incelendiğinde, toplumun yönetilmesi anlamına gel-mek üzere pek çok kavramın var olduğu görülmektedir. Bunlardan bazıları: siyaset, imam, vilayet, emir, sultan, hükümet, şevket, millettir. Önemine bi-naen, sonraki dönemlerde devlet başkanını ifade etmek kullanılan imam, halife ve emir kavramları üzerinde duracağız.
a) İmam
Sözlükte kasdetmek, arzu etmek, ana edinmek anlamındaki e-m-m fii-linden türetilen el-imam kelimesi: ön, başkan, kendisine uyulan gibi anlamlara gelmektedir.
Kelime, Kur’an-ı Kerîm’de on iki yerde geçmekte ve önder, kitap, lehv-i mahfuz ve yol olmak üzere dört anlamı ifade etmektedir. (????? ?????? ????? ?????? ???????????) “Bir gün her insan topluluğunu önderleri (imamları) ile birlikte çağırırız...” (İsra, 17/71); (?????? ????? ??????? ?????????) “..bir önder (imam) ve bir rahmet olan Musa’nın kitabı...” (Hûd 11/17) (????????? ???????????? ???????) “...bizi müttakîlere önder (imam) kıl” (Furkan 25/74) ayetlerinde imam kelimesinin önder, lider anlamında kullanıldığı görülmektedir.
Ayrıca imam kelimesinin İslam hukukunda cemaate namaz kıldır-makla görevli, namazda cemaate önderlik kimse ve sonraki dönemlerde siyasal anlam kazanarak devlet başkanı anlamlarında kullanılmış olduğunu görmekteyiz. Kelimenin iki görev için de kullanılmasından dolayı namaz kıldırmada imamlık yapmaya “imamet-i suğra”, devlet başkanlığını ifade etmek üzere de “İmamet-i Kübra” şeklinde bir ayırıma gidilmiştir. Bunun yanında kelimenin temel anlamı olan önder, lider, önderlik ve liderlik yapmakdan hareketle, Müslümanlara din ile ilgili hususlarda yol göstericilik yapan alimlere de imam denildiğini görmekteyiz. Söz gelimi İmam-ı Azam Ebu Hanife, İmam Şafiî, İmam Malik, İmam Ahmed, İmam Buhari, İmam Gazali gibi.
Dersimiz açısından kelimenin bizi ilgilendiren anlamı devlet başkanlığı anlamı olduğu için, diğerlerinden sarf-ı nazar ederek, bu anlamı üzerinde duralım.
İmam kelimesi, İslam literatüründe ve özellikle de kelam ve fıkıh alanlarında devlet başkanı, daha doğru bir ifadeyle Hz. Peygamberden sonra İslam toplumunun siyasi liderliği görevini yerine getiren kişiyi ifade etmek üzere kullanılan bir kavramdır. Bu kelimeden türetilen imamet ise, topluma siyasi liderlik yapan kimsenin yaptığı iş demektir. Çoğu zaman eş anlamlı olmak üzere Hilafet terimiyle de ifade edilen İmamet meselesi, İslam siyasi tarihinin en önemli problemlerinden biridir. Her ne kadar Hz. Osman dönemine kadar başlangıcı götürülmesi mümkün olsa da, özellikle Hz. Ali ile Muaviye arasında cereyan eden mücadeleler ve iç savaşlarda belirginleşen Şi’a’nın imamet konusundaki tutumları ve bunu bir inanç meselesi halinde ortyaa koymaları, kelimenin karşıt gruplar, özlelikle de Ehl-i Sünent tarafından da bu şekilde ele alınarak tartışılmasında önemli bir etken olmuştur. Aslında imamet meselesi, fıkhî-ameli bir mesele olmasına karşın, Şi’a’nın imama itaat konusunu itikadi bir mesele olarak görmesi sebebiyle, Ehl-i Sünnet kelamcıları da Şi’aya karşı tezler üretmek için bu konuyu ele almışlardır.
İmamet / Hilafet konusuyla ilgili tartışmalara ileriki bölümlerde deği-neceğimiz için, bu kısımda sadece İslam siyasal düşüncesinin kavramsal çer-çevelerini teşkil eden imam ve imamet kelimelerinin sözlük ve ıstılah anlamlarını vermekle yetiniyoruz.
b) Halife
Arka, sırt, birini takip etmek, birine vekillik etmek, birinin ardından gitmek anlamındaki Arapça h-l-f fiilinden türetilen el-halîfetü kelimesi de söz-lükte, kendisinden önceki kimseyi takip eden, en büyük yönetici, manalarına gelmektedir. Halife terimjinden türetilen hilafet kavramı da İslam toplumla-rında, Hz. Peygamberden sonraki devlet başkanlığı kurumunu ifade eder. Yukarıda da geçtiği üzee imamet kelimesi de aynı anlama gelmek üzere kul-lanılır.
Kelime Kur’an-ı Kerîm’de iki yerde tekil olarak, yedi yerde de halâif ve hulefâ şeklinde çoğul olarak geçmektedir. Tekil olarak geçtiği yerlerden birinde, Allah’ın yeryüzündeki temsilcisi anlamında: “Hatırla ki; Rabbin meleklere : “Ben yeryüzünde bir halife yaratacağım” dedi...” (Bakara, 2/30); diğerinde Hz. Davud’un yeryüzünde Allah’ın temsilcisi seçilmiş olduğu anlamında kullanılmıştır “Ey Dâvud! Biz seni yeryüzünde halife yapdık...” Sad, 38/26). Çoğul olarak geçtiği yerlerde ise genellikle Müslümanların yeryüzünde Allah’ın temsilcisi kılınması: “Sizi yeryüzünün halifeleri kılan, size verdiği (nimetler) hususunda, sizi denemek için, kiminizi kiminizden derecelerle üstün kılan O’dur...” (En’am, 6/165); “Sonra da, sizin nasıl davranacağınızı görmemiz için onların ardından sizi yeryüzünde halifeler kıldık.” (Yunus, 10/14); “Yine de onu yalanladılar, biz de hem onu hem de gemide onunla beraber bulunanları kurtardık ve onları (yeryüzünde) halifeler kıldık...” (Yunus, 10/73); “(Onlar mı hayırlı) Yoksa, kendisine yalvardığı zaman bunalmışa karşılık veren ve başındaki sıkıntıyı gideren, sizi yeryüzünün halifeleri yapan mı?...” (Neml, 27/62); “Sizi yeryüzünde halifeler yapan O’dur...” (Fatır, 35/39); bazen de bazı kavimlere temsilci olan milletler anlamında kullanılmış olduğu görülmektedir: “... düşünün ki O sizi, Nuh kavminden sonra (onların yerine) halifeler kıldı...” (A’raf, 7/69); “Düşünün ki, (Allah) Ad’dan sonra (onların yerine) sizi halifeler kıldı...” (A’raf, 7/74).
Halife kelimesinin hadislerde de geçtiği görülmektedir. Ancak hadisler bu kelimenin geçmesi olasılığı çok düşüktür. Zira halifelik, devlet başkanlığı anlamında, Hz. Peygamberin vefatından sonra ortaya çıkmış bir kurumdur. Konuyla ilgili tartışmalara yeri gelince temas edeceğimiz için, teferruatına girmiyoruz.
c) Emir
Devlet başkanına alem olan terimlerden üçüncüsü de Emîrü’l-Mü’minîn’dir. İlk önce Hz. Ömer zamanında kullanılmaya başlanılan “mü’minlerin yöneticisi” anlamındaki bu terim, nehyin zıttı, bir şeyin yapıl-masını istemek anlamındaki e-m-r fiilinden türetilen ve başkan, yönetimle ilgili konularda emrinin nüfuzu olan kişi manasına gelen el-emîr kelimesinin, mü’minlere izafeten kullanılmasıyla meydana gelmektedir. Aynı zamanda emir kelimesi sözlükte hal, durum, iş anlamarına gelmektedir.
Kelime hal, durum, iş anlamıyla Kur’an’da 150’den fazla yerde geç-mektedir. Nehyin zıttı olarak, bir işin yapılmasını talep etmek anlamıyla üç ayette (A’raf, 7/77; ez-Zariyat, 51/44; Talak, 65/8) yer almaktadır. Ayrıca Emr kelimesi Kur’an’da yetki sahibi kimseler anlamında da yer alır.
??? ???????? ????????? ???????? ?????????? ?????? ???????????? ?????????? ????????? ???????? ??????? ????? ????????????? ??? ?????? ?????????? ????? ?????? ???????????? ??? ??????? ??????????? ???????? ??????????? ??????? ?????? ?????? ?????????? ??????????
“Ey iman edenler! Allah'a itaat edin. Peygamber'e ve sizden olan ülülemre (idarecilere) de itaat edin. Eğer bir hususta anlaşmazlığa düşerseniz Allah'a ve ahirete gerçekten inanıyorsanız onu Allah'a ve Resûl'e götürün (onların talimatına göre halledin); bu hem hayırlı, hem de netice bakımından daha güzeldir” (Nisa, 4/59).
??????? ???????? ?????? ????? ??????? ???? ????????? ?????????? ???? ?????? ???????? ????? ?????????? ??????? ??????? ???????? ???????? ?????????? ????????? ???????????????? ???????? ????????? ?????? ?????? ?????????? ???????????? ?????????????? ???????????? ?????? ????????
“Onlara güven veya korkuya dair bir haber gelince hemen onu yayarlar; halbuki onu, Resûl'e veya aralarında yetki sahibi kimselere (uli’l-emre) götür-selerdi, onların arasından işin içyüzünü anlayanlar, onun ne olduğunu bilirlerdi. Allah'ın size lütuf ve rahmeti olmasaydı, pek azınız müstesna, şeytana uyup giderdiniz” (Nisa, 4/83);
Kelime hadislerde de bu anlamlarıyla geçtiği gibi, özellikle savaşlarda orduya kumanda edecek yönetici anlamında da geçmektedir. Kelimenin, hilafet müessesesinin ortaya çıktığı toplantı olan Sakife’de de, ensar ile muhacirler arasındaki tartışmada “sizden bir emir bizden bir emir” şeklinde, İslam toplumunu yönetecek kişiler için kullanıldığı dikkate alındığında, genel manada yönetici sıfatını taşıyan herkes için kullanılan bir kelime olduğu söylenebilir. Ayrıca Raşit Halifeler döneminde, herhangi bir beldeye vali olarak gönderilen kişiye de emir ünvanı verilmekteydi.
Bu şekilde kısaca İslam toplumlarının yönetimi vazifesine üstlenen ki-şilere verilen ünvanlardan en yaygın olarak kullanılanlarına temas etmiş olduk. Ancak bunlardan başka, sultan, melik, şah, han, hakan, beg, reis, zaim gibi kelimelerle de İslam toplumu yöneticilerinin isimlendirildiği olmuştur. Ancak, genel İslam toplumunun tamamının yöneticisi anlamında yukarıda açıklamalarını veridğimiz İmam, Halife ve Emir kavramları daha yaygın olarak kullanılmaktadır.
İslâm alimlerinin, devlet başkanlığını ifade etmek için daha çok imam ve halîfe terimlerini kullanmış oldukları görülmektedir. Her iki kelimenin de Müslümanların din ve dünyaya ilişkin işlerinin yürütülmesi hususunda şeriat sahibine naiplik etmek anlamında kullanılmış olduğu söylenebilir. Hz. Muhammed (S.A.S.)’den sonra onun yerine geçerek nübüvvet hariç diğer bütün peygamberî fonksiyonları yerine getirme yetkisini taşıyan kişiye verilen isim olan halîfe ve imam kelimelerine istinaden ortaya çıkan yönetim biçimine de Hilâfet ya da İmamet denilmiştir.
Beğen
Beğenme
Tavsiye et
Rapor et
Yazdır
2418
Yer
Dini Konular
12.4.2013
0
kişi beğendi
0
kişi beğenmedi
Etiket
---
Kaynak
Yorum yapabilmek için
Üye Olun
veya
Giriş
yapın
Ali Duman
adlı kullanıcının
diğer yazıları
Ayetel Kürsi Okumanın Faydaları
İlim İrfan
1513 okuma
Allah Oruç Tutmayı Neden Emretti?
İlim İrfan
1008 okuma
İslâm'da Saliha Kadının 22 Özelliği
İlim İrfan
1074 okuma
Peygamberimize S.A.V Mirac Hadisesi'nde Göste
İlim İrfan
994 okuma
Ön Yargılı İnsanların Düştüğü Günahlar
Myname isno
995 okuma
Namazın Vacipleri
İlim İrfan
1174 okuma
Sihirden Nasıl Korunabiliriz?
Myname isno
987 okuma
Doğrusu Zalimler İçin Acı Bir Azap Vardır
Myname isno
1076 okuma
Şayet Kullar Ramazan’In Ne Olduğunu Bilmiş Ol
İlim İrfan
982 okuma
Kalp Pusulamız Falcılar Değil Kur'an Olsun
Myname isno
997 okuma
Boşanmak Ve Nikâhı Bozan Şeyler
İlim İrfan
1180 okuma
Dinimizi Yaşamada Kur'an Bize Yeterli Midir?
İlim İrfan
985 okuma
Ümmetin Başına Gelecek Büyük Bela
İlim İrfan
961 okuma
İş Yoğunluğundan Namaz Cem Edilebilir Mi?
İlim İrfan
1084 okuma
Hz. Süleyman Ve Belkıs
Cemile Öztürk
1105 okuma
Birşeyler yaz
Sadece Ben
Bağlantılarım
B.Bağlantıları
Herkes
Yazıyı Mootol duvarına paylaşmak için
üye ol
veya
giriş
yap
http://www.mootol.com/Yazi664/islam’da-yonetim-ve-siyasetle-ilgili-kavramlar
Adınız :
Gidecek E-posta :
Gönder
Tanıdıklarını haberdar etmek için
üye ol
veya
giriş
yap
Adınız :
Rapor nedeni :
Rapor et
Yazı içeriğini rapor etmek için
üye ol
veya
giriş
yap